Co nowego?

38 Batalion Spiski Straży Krajowej (38 Batalion Spiski Honwedów Królestwa Węgier), z siedzibą w Lewoczy, został założony w 1869 roku. Wraz z 37 baonem szaryskim w Preszowie i 39 baonem torna-abowskim w Koszycach tworzył 9 półbrygadę wchodzącą w skład III Koszyckiego Okręgu Gwardii Narodowej i 77 brygady armii, którą dowodził gen. Frigyes Mangesius. 38 baonem dowodził kpt. Szánky Nádor (Ferdinand) z Tarpy (tarpai Szánky Nádor), który 1 listopada 1872 roku awansował na majora (őrnagy), 1 maja 1877 roku otrzymał stopień podpułkownika (alezredes), a 23 maja 1880 podniesiono go do rangi generała brygady (dandár tábornok).

Personel, który za czasów pełnienia służby wojskowej przez Andrzeja Szewczyka był aktywny, a który w 1877 roku znajdował się w stanie spoczynku (na urlopie), tworzyli porucznicy (főhadnagy): Lupkovits Miklós, Sváby Imre, Simenszky János; podporucznicy (hadnagy): Flittner Frigyes, Piller Sándor, Winkler Manó, Székely Farkas, Kaplarcsik Mihály, Tarcz Gyula, Stavács Viktor, Elischer Kálmán, Förster Ede.

Andrzej Szewczyk, urodzony w 1843 roku, mieszkający w Niedzicy, został zwerbowany do wojska węgierskiego w roku 1864, mając 21 lat. Wypis określa jego stan cywilny – żonaty, wyznanie – katolik oraz zawód – rolnik. Służba wojskowa trwała wówczas ponad 12 lat. Rekrut spełniał obowiązki służy wojskowej w Cesarsko-Królewskim Pułku Artylerii nr 1 i w Cesarsko-Królewskim Pułku Artylerii Polowej nr 8,  jako kanonier jezdny (Fahrkanonier) I. i II. klasy – przez 10 lat, 9 miesięcy i 16 dni, a następnie w Cesarsko-Królewskim 38 Batalionie Spiskim Honwedów jako honwed - bez rangi - 2 lata. W sumie odsłużył 12 lat, 9 miesięcy i 16 dni. Dokument poświadcza, że Andrzej Szewczyk brał udział w kampanii roku 1866, czyli w wojnie prusko-austriackiej. Z powodu braku nazwania lokalizacji nie da się określić miejsca, na którym toczył walkę. Mógł walczyć zarówno na froncie południowym - włoskim, jak też w kampanii nad Menem. Najbardziej prawdopodobne jest to, że był uczestnikiem bitwy pod  Trutnovem (27 czerwiec 1866), bądź pod Sadową (3 lipiec 1866 r.). Ważne jest to, że po zwolnieniu ze służby wojskowej Andrzej Szewczyk mógł nosić Medal Wojenny. Jakiego typu dokładnie była to odznaka – nie wiadomo.

Zwolnienie z wojska zostało wydane dnia 31 grudnia 1876 roku w Lewoczy. Na dokumencie widnieje podpis majora Szánky Nándora – dowódcy 38 Batalionu Spiskiego Honwedów Królestwa Węgier. Poniżej widnieje okrągła pieczątka dowództwa drużyny rezerwowej 38. Batalionu Spiskiego.

Na dokumencie uwagę zwracają dekoracyjne panoplia, umieszczone u góry i dołu; wieniec laurowy stanowiący otok dla herbu Królestwa Węgier – zwieńczonego koroną św. Stefana. Bordiura z motywem roślinnym, po lewej widoczna chorągiew z wizerunkiem tronującej Matki Bożej z Dzieciątkiem Jezus na ręku; poniżej chorągwi, w centralnej części u dołu oraz po prawej stronie – widoczne sceny z życia wojskowego: 23 honwedów w pełnym uzbrojeniu uzupełnia dekorację.

Dokument ten stanowi bezsprzecznie najbardziej wartościowy zabytek pochodzący z prywatnych zasobów. Poza bezcennym materiałem dla historii rodziny i badań nad jej genealogią, dostarcza wiadomości dotyczących charakteru służby wojskowej dla Węgier w XIX wieku, uzbrojenia honwedów itp. Źródło jest idealnym przykładem tego, jak historia lokalna – na przykładzie niedzickiej rodziny – wiąże się ściśle z ogólną.

Jacek Górecki